Het zijn twee visitekaartjes tegelijk die de Noorse Merethe Lindstrøm aflevert: om te beginnen kondigt ze zich met Dagen in de geschiedenis van stilte aan als een auteur die het ook in ons taalgebied ten zeerste verdient om ge­lezen te worden. Vervolgens tonen de openingszin en bij uitbreiding het volledige eerste hoofdstuk meteen de superieure literaire kwaliteit van de roman.

De gepensioneerde Eva bewoont samen met haar man een te groot huis, hun drie dochters zijn al lang uitgevlogen. In uitwaaierende herinneringen blikt ze terug op haar ­leven, om te beginnen met wat verworden is tot een anekdote, ze noemt het zelf 'de episode', die in haar beleving symbool is komen te staan voor veel omineus. Op een dag, haar dochters zijn nog klein, belt een jongeman aan. Hij blijkt een verwarde indringer die de woonkamer vult waar de meisjes spelen. Een hectische scène later is hij plots ver­dwenen, net als één kind. Het meisje wordt achterin de tuin teruggevonden, rustig zittend op een boomstam. De eerste zin van de roman? 'Ik had hem zelf binnengelaten.'

We naderen iets

Het duurt even voor er contouren opduiken die samenhang suggereren in Eva's herinneringen. Meer nog, al snel blijkt dat het ont­breken van een duidelijke richting zelf het centrale onderwerp is: als de schaarse personages in deze vertelling iets gemeenschappelijks hebben, dan is het dat ze op zoek zijn. Naar zingeving, hun ware zelf, de ander.

Eva's man Simon is een tijd geleden gestopt met praten en kijkt volgens Eva 'uit op een duister landschap, de ouderdom'. Is hij ten prooi gevallen aan een depressie, een vorm van alzheimer of is er iets anders aan de hand? Zijn stomheid lijkt symbool te staan voor het leven dat ze geleid hebben, een geschiedenis van een immer groeiende stilte.

Geleidelijk aan blijkt dat hij tot voor enkele jaren wél nog sprak en actief in het leven stond, waar hij nu 'formeel is geworden, zoals een hotelgast, schijnbaar koud'. Zijn absolute stilte is een kwelling voor de eenzame vrouw. 'Het is niet alleen het gevoel dat hij er niet meer is. Het is het gevoel dat je er zelf ook niet meer bent.'

Verwachting van iets meer

Hoewel dit kitchen sink drama zich grotendeels afspeelt in het huis dat Eva en de stille monoliet bewonen, slaagde de buitenwereld erin zich een weg naar binnen te dringen in de persoon van huishoudhulp Marija, een Letse die al snel de harten van beide bewoners veroverde. Ze woonde even bij hen in, stelde haar vrienden voor aan haar dochter, ze maakten samen enkele uitstapjes: leven in de brouwerij, quoi . De teleurstelling, ja zelfs woede bij de drie dochters is dan ook groot als ze ver­nemen dat hun ouders Marija van dag op dag bedankten voor bewezen diensten. Wat is er in hemelsnaam gebeurd? Halfweg de roman maakt Eva deze bedenkingen: 'En opnieuw duikt die gedachte op, dat de stilte er altijd heeft onder geschuild, onder alles, onder het huis, de kinderen, al die jaren met bewegingen en onrust. Dat het gewoon naar de oppervlakte is gestegen, omhooggestuwd door ­externe veranderingen. (…) En dat is wat me echt bang maakt. Dat die stilte iets anders zou kunnen betekenen. Zinloosheid misschien.'

Als Simon zichzelf begint af te sluiten van de wereld, laat Eva hem een eerste keer onderzoeken. Zonder resultaat: 'Ze vonden niets, behalve wat te verwachten is op zijn leeftijd. (…) Nu is het aan mij om de grens te trekken tussen dit verwachte en iets anders. Dit is geen exacte wetenschap. Ik moet hem interpreteren als een tegenstrijdig gedicht.'

De lezer wordt intussen uitgenodigd hetzelfde te doen met een handvol weerkerende thema's. Er zijn verschillende jongens, dode en levende, aanwezige en afwezige, die als blauwdrukken opduiken in Eva's leven. Er is de vervagende (of weer oprukkende?) rol van geloof en persoonlijke overtuiging. En wat is dat toch met die eenzaamheid? Lees de afstand tussen de personages gerust als witregels in het gedicht dat ze schijnbaar vormen.

Nooit meer spreken

Het onvermogen om donkere bladzijden uit je leven een plaats te geven en uit te spreken. De onkunde ook om diepgaand, blijvend contact te leggen. Het pad dat het (nood-)lot voor je heeft uitgestippeld en waarvan je met alle moeite ter wereld niet kan afwijken. En ­bovenal het ondraaglijke gewicht van al het onuitgesprokene waarvan je mettertijd ontdekt dat je het met je meesleurt. Wie bij deze opsomming niet aan W.F. Hermans moet ­denken, die moet hem dringend ontdekken. Een opkikker is deze in donkere tinten geschilderde roman niet, maar wie op zoek is naar diepe, waarachtige emoties en een impact als een welgemikte kopstoot, die is hier aan het goede adres.

In 2008 ontving Lindstrøm de prestigieuze Noorse Doblougprijs voor haar gehele literaire werk. We moeten daar eerlijk in zijn: ik had nog nooit gehoord van die prijs en u waarschijnlijk ook niet. Het maakt niet uit. ­Prestigieus of niet, alleen al voor deze introspectieve roman heeft ze hem dubbel en dik verdiend.

Vertaald door Sofie Maertens en Michiel Vanhee, Oevers, 248 blz., € 22,50 (e-boek € 12,50).

Verberg tekst

Tegelijk duiken de spoken uit het verleden op. Simon is van oorsprong een Duitse Jood, een deel van zijn familie werd in Theresienstadt vermoord. Eva op haar beurt kreeg als 17-jarig meisje een kind dat ze na een paar maanden ter adoptie aanbood. En dan is er nog de trouwe huishoudster Marija, die zichzelf op een dag zo onmogelijk maakt dat Eva geen andere keus heeft dan haar de deur te wijzen: 'Hoe meer ik erover nadacht, hoe meer ik ervan overtuigd raakte dat het mislukt was, dat zelfs dat mislukt was.'

Het proza van Lindstrøm is fijnzinnig, beeldend en suggestief. Een woord als 'eenzaamheid' wordt nergens genoemd, maar klinkt onmiskenbaar tussen de regels door. Knap gedaan.

Uit het Noors vertaald door Sofie Maertens en Michiel Vanhee.

Oevers; 244 pagina's; € 22,50.

Eva en Simon zijn gepensioneerd. Nu de kinderen hun eigen leven hebben, is het stil geworden in hun grote huis. Het verhaal komt op gang na het ontslag van de Letse schoonmaakster Marija. Voor de dochters is dat onbegrijpelijk, temeer omdat hun ouders weigeren een reden te geven. Maar er is veel meer dat ze hebben verzwegen. De lezer komt te weten dat Simon afkomstig is uit Centraal-Europa en dat zijn Joodse familie is omgekomen in de nazikampen. Komt het door die jeugdervaring dat hij sinds kort nauwelijks nog praat? Of is hij dement aan het worden? En dan is er nog een geheim van Eva: zij werd zwanger als tiener en stond het kind af voor adoptie. Een onbelangrijke episode, zegt ze, maar toch zien we haar het graf verzorgen van een onbekende jongen met dezelfde leeftijd als haar afgestane zoon.

Lindstrøm legt niet uit, ze toont alleen, maar dat maakt het alleen maar pijnlijker. Voor 'Dagen in de geschiedenis van stilte' kreeg ze een belangrijke Noorse literaire prijs. Terecht, want de roman getuigt op een uiterst intieme manier van trieste gebeurtenissen die alleen maar beklemmender worden als er niet over gesproken mag worden. Het verleden kan nooit ongedaan worden gemaakt, toont Lindstrøm, hoezeer het ook wordt toegedekt.

Verberg tekst

Een psychologische roman die zich afspeelt in Noorwegen, over familie, liefde en verhulling. Eva en Simon hebben het grootste deel van hun volwassen leven samen doorgebracht. Ze hebben drie volwassen dochters en een schijnbaar zorgeloos leven. Toch beginnen er scheurtjes te ontstaan in de familierelaties door een verleden dat zich niet langer laat verzwijgen. Waarom trekt Simon zich steeds verder terug in zichzelf en is Marija, de huishoudster aan wie Eva en Simon zo sterk gehecht waren, van de ene op de andere dag ontslagen? Zacht, beeldend en suggestief geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep.Merethe Lindstrøm (1963) is een bekende Noorse schrijfster en jeugdauteur. Haar werk werd in meerdere landen uitgegeven en won verschillende prestigieuze literaire prijzen, zoals de Amalie Skram Award, de Doblougprijs en de Literatuurprijs van de Noorse critici.